ΑΓΚΑΛΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΙΓΟΚΕΡΟΥΣ ΤΗΣ
ΜΑΙΡΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ
ΙΑΤΡΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ,
ΔΕΥΤΕΡΑ
20 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2018
Το αισθηματικό μυθιστόρημα είναι το
είδος του λογοτεχνικού λόγου που βασικό του θέμα έχει την ερωτική πλοκή και το
ευτυχές τέλος. Προς τούτο ακολουθείται μια αυστηρά δομημένη μορφή που
περιγράφει τα διάφορα στάδια του πάθους, τα εμπόδια, αλλά και τις στιγμές
χάριτος. Η λογοτεχνική αυτή έκφραση είναι ιδιαίτερα αγαπητή από το ευρύ κοινό
που διαβάζει και ζει τις στιγμές του ένοχου πάθους που ο ήρωάς του ή η ηρωίδα
του δεν τολμά να ομολογήσει από τον φόβο μήπως δεχθεί την κατακραυγή τόσο του
οικογενειακού όσο και του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Τα κεντρικά πρόσωπα του συγγραφικού
αυτού είδους είναι δύο και τα υπόλοιπα αποτελούν μέρος του συγγενικού ή φιλικού
περιβάλλοντος ή του αντίπαλου στρατοπέδου, δηλαδή των εχθρών.
Τρεις είναι οι χρονικές περίοδοι της
ανάπτυξης της πλοκής : Πρώτη η συνάντηση των δύο πρωταγωνιστών και ίσως ο
κεραυνοβόλος έρωτας. Η συνάντηση αυτή επιτρέπει στον / στην συγγραφέα να ορίσει
την προέλευσή τους, την κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση, τις
πνευματικές ή ψυχικές τους αναζητήσεις. Η δεύτερη χρονική περίοδος περιλαμβάνει
την μάχη που οι ήρωες πρέπει να δώσουν προκειμένου να υπερνικήσουν τα εμπόδια
που ορθώνονται είτε αυτά είναι εσωτερικά είτε εξωτερικά. Διάφορα ιστορικά
γεγονότα, εχθρικοί γονείς, απρόοπτες και απρόβλεπτες καταστάσεις, ένας / μία
αντίζηλος. Όλα αυτά εξελίσσονται γρήγορα και οι ανατροπές αποτελούν την δύναμη
του μυθιστορήματος. Η Τρίτη χρονική περίοδος είναι η ευτυχής έκβαση της
συναισθηματικής ιστορίας – το happy
end
– που επιτρέπει στους πρωταγωνιστές της την ιδανική ευτυχισμένη ζωή.
Πρόκειται για ένα αυστηρά
κωδικοποιημένο είδος, το οποίο παρά το γεγονός ότι έχει αρκετά υποτιμηθεί, έχει
ως σκοπό του να μας κάνει να ξεφύγουμε από τα προβλήματα της καθημερινότητάς
μας, να δούμε την ζωή με ένα άλλο μάτι και τον έρωτα αυτόν που πράγματι είναι :
ένα συναίσθημα που μας ταξιδεύει, που μας κάνει να ονειρευόμαστε, αφού ξεχνάμε
την πραγματικότητα, ένα συναίσθημα που μας πληγώνει ή που μας κάνει πιο
δυνατούς.
Το λογοτεχνικό αυτό είδος δεν είναι καινούριο. Εμφανίζεται
στην Αγγλία, το 1740 – 18ος αιώνας
με τον Samuel
Richardson
και ακολουθούν οι δημιουργίες της Jane Austen με την μεγάλη επιτυχία του
μυθιστορήματός της Υπερηφάνεια και
Προκατάληψη, στις αρχές του 19ου αιώνα, το 1813.
Στην Γαλλία το αισθηματικό
μυθιστόρημα εμφανίζεται το 1840 και έχει μεγάλη λαϊκή απήχηση σε σημείο που να
αναγκασθεί να παρέμβει η Καθολική Εκκλησία φοβούμενη παρεκτροπή της κοινωνίας.
Για τον λόγο αυτό αναγκάζεται να εκδώσει ένα είδος συναισθηματικού
μυθιστορήματος που σκοπό είχε την ανύψωση της ψυχής και του πνεύματος.
Εκπρόσωπός του ήταν ο ιερωμένος Maryan,
ο οποίος εξέδωσε 97 αισιόδοξα μυθιστορήματα που προετοίμαζαν τα κορίτσια για
τον γάμο.
Από τον 1ο παγκόσμιο
πόλεμο και μετά παρουσιάζεται έκρηξη της ζήτησης του συναισθηματικού
μυθιστορήματος με διαρκώς αυξανόμενη προτίμηση του κοινού που το αποτελούν
κυρίως γυναίκες. Προφανώς η θεματική του
παραμένει συγκεκριμένη : η ερωτική σχέση δύο ατόμων από την στιγμή της γέννησης
του αισθήματος μέχρι την τελική έκβασή του και το ευτυχές τέλος του. Πολλοί οι
εκδοτικοί οίκοι διεθνώς και πάμπολλοι οι τίτλοι των συγκεκριμένων εκδόσεων. Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλοί ήταν εκείνοι που
θεώρησαν το συναισθηματικό μυθιστόρημα ως υποδεέστερο είδος του λογοτεχνικού
μυθιστορήματος από το γεγονός ότι το συναισθηματικό μυθιστόρημα έχει πάντα
αίσιο τέλος. Ας θυμηθούμε εδώ τα έργα του Stendal, του Shakespeare, του Laclos και άλλων που καταξιώθηκαν ως
αριστουργήματα και λόγω της άσχημης κατάληξης που είχαν.
Γιατί αναφέρομαι σε όλο αυτό το
ιστορικό ; Διότι το μυθιστόρημα της Μαίρης Αρβανιτάκη Αγκαλιά με τους Αιγόκερους Εκδόσεις Άλλωστε, που έχω την τιμή να σας
παρουσιάσω ανήκει στο είδος του συναισθηματικού μυθιστορήματος και έχει τα
περισσότερα από τα χαρακτηριστικά του.
Από τις δύο λέξεις του τίτλου του η
πρώτη «αγκαλιά» εμπεριέχει την έννοια
της αγάπης, του έρωτα, της στοργής και η δεύτερη αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο
ζώδιο του αστρολογικού χάρτη, τον Αιγόκερω.
Ζώδιο που σύμφωνα με την Μαίρη Αρβανιτάκη είναι άπιστο και άστατο που
αρμενίζει πάντα στο πέλαγος της αγάπης χωρίς να βρίσκει την Ιθάκη του. Αυτό δεν
σημαίνει ότι δεν γίνεται αναφορά και σε άλλα ζώδια όπως τον Ζυγό, τους Ιχθύες ή
τον Σκορπιό. Η συγγραφέας φαίνεται να έχει μελετήσει τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά τους και τονίζει το πόσο επηρεάζει τη διαμόρφωση του χαρακτήρα
του ατόμου ο ζωδιακός του κύκλος. Αναφέρω
ένα πολύ σύντομο απόσπασμα από το βιβλίο της που αφορά στους αιγόκερους. Γράφει
σχετικά : «Κωστάκη άκου να μαθαίνεις: οι Αιγόκεροι ερωτεύονται συχνά και με
πάθος. Όταν λένε σ’ αγαπώ, το εννοούν, αλλά για τη συγκεκριμένη στιγμή. Σε
γεμίζουν με υποσχέσεις και όρκους, που δεν είναι ψέματα. Όταν τα ξεστομίζουν τα
πιστεύουν και κάθε φορά γι’ αυτούς είναι σαν την πρώτη. Όμως δεν φταίνε οι
καημενούληδες για την άστατη συμπεριφορά τους. Το ζώδιό τους φταίει. Αυτό είναι
η αιτία που τους ταλαιπωρεί, που δεν μπορούν να βρουν λιμάνι για ν’ αράξουν !
Έτσι βρίσκονται μονίμως με έναν καινούριο έρωτα αγκαλιά, ν’ αρμενίζουν στο
πέλαγος…»
Κάθε τίτλος έργου είναι ο προάγγελος
της πλοκής του, είναι ο καμβάς επάνω
στον οποίο κάθε συγγραφέας κεντά όλη την αφήγησή του / της. Το ίδιο συμβαίνει
και με το έργο για το οποίο μιλάμε τώρα : είναι, αν θέλετε, μια σκηνή θεάτρου,
επάνω στην οποία παίζουν τον ρόλο τους όλοι, πρωταγωνιστές και κομπάρσοι. Η
μόνη εναλλαγή στο βάθος της σκηνής ο χώρος : στην πόλη ή στην εξοχή, σε διαμέρισμα,
σε νοσοκομείο ή σε εξοχικό! Στο μυθιστόρημα της Μαίρης Αρβανιτάκη η πρωταγωνίστρια
είναι μία σύγχρονη γυναίκα, η Ελένη, γύρω στα 46 κοντά στην ωριμότητα. Ο χρόνος
της αφηγηματικής πλοκής δεν είναι συγκεκριμένος : ξεκινά με αναφορές στα ανέμελα χρόνια της νιότης και φθάνει μέχρι
το κατώφλι της ηλικίας εκείνης κατά την οποία η ψυχική, συναισθηματική και
ιδεολογική ανάπτυξη συμπορεύονται με τις αποκτημένες εμπειρίες. Η Μαίρη Αρβανιτάκη δεν ακολουθεί τον πρώτο
κανόνα του συναισθηματικού μυθιστορήματος που ανέφερα στην αρχή. Δηλαδή ναι μεν
έχουμε μια πρωταγωνίστρια, αλλά με τρεις πρωταγωνιστές ! Και αυτό γιατί στην
γραμμή του χρόνου το σήμερα αναμειγνύεται με το χθες και με το αύριο. Και γιατί
οι εικόνες της ζωής είναι η αλληλουχία
του πριν, του τώρα και του μετά ανάλογα με την οπτική γωνία και με το πού θα
εστιάσει η αφηγηματική σκοπιά των αναμνήσεων. Θα έλεγα ότι η Αρβανιτάκη παίζει
με τον χρόνο. Οι αναμνήσεις – ευχάριστες ή δυσάρεστες έρχονται στην επιφάνεια
σε μια ήρεμη στιγμή της καθημερινότητας, την ώρα της ιεροτελεστίας του πρωϊνού
καφέ για παράδειγμα.
Η αφήγηση είναι ψύχραιμη, ρεαλιστική, μια
αναδρομή στο χθες με την ματιά του σήμερα. Η αφηγήτρια δίνει τον λόγο στους
ήρωές της πριμοδοτεί τον διάλογο, δείχνει τα γεγονότα. Με τον ελεύθερο πλάγιο
λόγο αποδίδει τις σκέψεις των πρωταγωνιστών της, τον συναισθηματικό τους κόσμο
και τις αντιδράσεις τους σε χρόνο παρελθοντολογικό. Χρησιμοποιεί το α΄ και β΄ πρόσωπο
για τους διαλόγους και το γ΄ για την αφήγηση, τις γνώμες, τις κρίσεις και τα
σχόλια που οδηγούν σε γενικεύσεις.
Μίλησα προηγουμένως για το βάθος της σκηνής
εκεί όπου παρουσιάζονται εικόνες του χώρου και ανθρώπινες φιγούρες. Ο χώρος
αυτός των δρώμενων καλύπτεται από την στενή και κλειστή επαρχιακή κοινωνία της
Κέρκυρας, όπου διαμένει η πατρική αστική οικογένεια της Ελένης και τον ευρύτερο, ανώνυμο, απρόσωπο και
ανοιχτό χώρο της πρωτεύουσας. Δύο
διαφορετικά χωρικά διαστήματα μέσα
στα οποία αναπτύσσεται και βιώνεται κάθε φορά ο έρωτας, μέσα στα οποία βιώνουν
την καθημερινότητά τους τα πρωτεύοντα και δευτερεύοντα πρόσωπα του
μυθιστορήματος. Στην πρώτη αυτή κοινωνική ομάδα δεσπόζει η φιγούρα της σοφής
γιαγιάς στην οποία η Ελένη που την υπεραγαπά εκμυστηρεύεται ένα ελάχιστο μέρος
των προβλημάτων της και περιμένει την αντίδραση και συμβουλή της. Είναι η
γιαγιά που καταλαβαίνει πολλά, δεν λέει πολλά αλλά απαντά με λίγες
καθοδηγητικές προτάσεις – βάλσαμο. Πόσοι από εμάς δεν ζήσαμε και δεν θυμόμαστε
τώρα μια τέτοια γιαγιά ! Πλάι στην νόνα η μορφή της υπομονετικής Ελληνίδας
μάνας που υπεραγαπά τα παιδιά της και θυσιάζει την προσωπική της ζωή γι’ αυτά. Οι δύο αυτές
γυναίκες παρακολουθούν, όσο μπορούν και όσο τα παιδιά τους το επιτρέπουν την
πορεία τους μέσα στη ζωή. Στην δεύτερη κοινωνική ομάδα εντάσσεται ο κλειστός
και επιλεγμένος κύκλος της πόλης : η οικογένεια της αδελφής της Αγγελικής και η
πιστή φίλη Κάτια. Ο κύκλος αυτός στηρίζει την Ελένη στις δύσκολες προσωπικές
της στιγμές. Ο άλλος κοινωνικός περίγυρος του εργασιακού χώρου ή της σχολής
κρατούν τον ρόλο των κομπάρσων.
Άλλη γυναικεία παρουσία που κρατά μεν
ένα δευτερεύοντα αλλά ουσιαστικό ρόλο είναι αυτή της αδελφής της Ελένης της
Αγγελικής. Ο χαρακτήρας της : οργανωμένη, τακτική, επιτυχημένη στην
επαγγελματική της καριέρα και στην οικογενειακή ζωή είναι σχεδόν ο αντίποδας
της Ελένης. Η Αγγελική είναι μεν απόμακρη, αλλά πρόθυμη να βοηθήσει σε κάθε δύσκολη
στιγμή. Το στήριγμα όμως το ψυχολογικό η πρωταγωνίστρια το βρίσκει στην φιλία
της Κάτιας. Είναι η γυναίκα στην οποία εκμυστηρεύεται τα συναισθηματικά
προβλήματά της, τις κρυφές σκέψεις και επιθυμίες της και η οποία την στηρίζει
και την βοηθά. Και για να δανειστώ τα λόγια της μέχρι και «τον Διογένη με το
φανάρι» έκανε για την φίλη της!
Τα αρσενικά του βιβλίου δεν είναι
πολλά. Είπα προηγουμένως ότι η Μαίρη Αρβανιτάκη έχει ξεφύγει από τον κανόνα και
δίπλα στην ηρωίδα της δεν κινείται ένας ήρωας, αλλά τρεις ! Παραφράζοντας τον
τίτλο της κινηματογραφικής ταινίας (4 γάμοι και 1 κηδεία), θα μπορούσαμε να
πούμε Δύο έρωτες και 1 γάμος ! Δίπλα στους δύο εραστές τον Στράτο των νεανικών
χρόνων, τον Μιχάλη της ώριμης ηλικίας και στον Νάσο τον νόμιμο σύντροφο και
συνοδοιπόρο της εικοσαετούς οικογενειακής συμβίωσης στέκεται ο Κωνσταντίνος, ο
παλυαναμενόμενος γιος που έκανε υπερήφανο τον πατέρα που μόλις έμαθε την
γέννησή του κέρναγε όλο τον κόσμο, ο αγαπημένος αδελφός που άθελά του φέρνει σε
επαφή την αδελφή του Ελένη με τον Μιχάλη τον έρωτα των 46 της χρόνων.
Με τον Στράτο πρόκειται για τον έρωτα της νεανικής ηλικίας. Το όνειρο δεν
έχει αίσιο τέλος αφού συναντάμε και τα άλλα χαρακτηριστικά της δομής του
συναισθηματικού μυθιστορήματος : την παρουσία της αντιζήλου, την περίοδο
χάριτος, την απόρριψη και τέλος τον χωρισμό. Με τον Μιχάλη τα πράγματα είναι
διαφορετικά : η Ελένη επιδιώκει και θέλει να ζήσει το όνειρο. Θέλουν και οι δύο
να ξεχάσουν την καθημερινότητά τους και να ζήσουν τον έρωτα, στοιχείο
αναζωογόνησης του σώματος και της ψυχής. Τι θα μπορούσε να κάνει μια ελκυστική
γυναίκα, νέα ακόμη, να αναζητήσει την ερωτική περιπέτεια όταν έχει ήδη μια
επιτυχημένη οικογενειακή παρουσία ; Η φυγή από την καθημερινότητα ; Η
επιβεβαίωση της ελκυστικότητάς της ως γυναίκα ; Το γεγονός ότι δεν έπαψε ποτέ
να είναι γυναίκα ; Όσο κι αν ο δεύτερος Αιγόκερως της ζωής της ήρθε για να
σβήσει τις πληγές που άφησε ο πρώτος χρόνια πριν, η Ελένη αναρωτιέται αν άξιζε
τον κόπο όλη αυτή η περιπέτεια. Όμως τα λόγια της νόνας της «το απαγορευμένο
είναι πιο γλυκό», που έρχονται στην μνήμη της, το όνειρο που έζησε στο νησί της
αφήνουν περιθώρια για πολλές προσωπικές σκέψεις και συμπεράσματα.
Δεν νομίζω ότι στο Μυθιστόρημα αυτό
της Μ.Α. Αγκαλιά με τους Αιγόκερους
έχουμε το συνηθισμένο happy
end
των συναισθηματικών μυθιστορημάτων. Η συγγραφέας τελειώνει τοποθετώντας την
ηρωίδα της σωματικά μέσα στον
οικογενειακό της περίγυρο στην Αθήνα με την σκέψη της όμως, στραμμένη στην
ερωτική εμπειρία που έζησε με τον Μιχάλη στην Κέρκυρα. Άρα δίνει την ευχέρεια
στους αναγνώστες της να κρίνουν κατά το δοκούν. Αφού ευχηθώ στην αγαπημένη Μαίρη και το βιβλίο της
αυτό να είναι καλοτάξιδο, θα ήθελα να κλείσω την παρουσίαση αυτή με τα λόγια του Oscar Wilde : «Αρκεί ένα λεπτό για να
ερωτευθείς, μια ώρα για να συμπαθήσεις και μια μέρα για να αγαπήσεις. Όμως μια
ολόκληρη ζωή δεν αρκεί για να ξεχάσεις!»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου